Creation of abstract noun (भाववाचक संज्ञाओं की रचना)


भाववाचक संज्ञाओं की रचना

भाववाचक संज्ञाएँ पाँच प्रकार के शब्दों से बनती है ।

१.संज्ञा शब्दों से भाववाचक

संज्ञा शब्द           भाववाचक संज्ञा          संज्ञा शब्द                भाववाचक संज्ञा
बाल                       बालपन                            देव                                  देवत्व

बालक                    बालकपन                         नारी                                नारीत्व

बच्चा                       बचपन                             स्त्री                                  स्त्रीत्व

लडका                    लड़कपन                           पुरुष                                पुरुषत्व

मनुष्य                     मनुष्यता                           पशु                                  पशुत्व

भार                       भारीपन                           मित्र                                मित्रता

किशोर                    किशोरपन                         दास                                 दासता

मानव                     मानवता                           प्रभु                                  प्रभुता

पंडित                     पांडित्य                            शत्रु                                 शत्रुता

क्षत्रिय                    क्षत्रियत्व                           विद्वान                             विद्वत्ता

शिशु                      शैशव                               साधु                                साधुता

पंच                        पंचायत                            गुरु                                  गुरुता

बन्धु                       बन्धुत्व                             युवा                                 यौवन

नर                         नरत्व                               मीत                                 मिताई

देव                         देवत्व                               सुजन                               सौजन्य

अमर                      अमरत्व                            चोर                                 चोरी

क्षत्रिय                    क्षत्रियत्व                           सखा                                सख्य

ब्राह्मण                    ब्राह्मणत्व                          इंसान                              इंसानियत

डाकु                       डाका, डकैती                     ईश्वर                                ईश्वर्य
                            

२.सर्वनाम शब्दों से भाववाचक

 मम                        ममत्व                              अहम्                               अहंकार

अपना                     अपनत्व, अपनापन             अपना                              आपा

निज                       निजत्व                             पराया                              परायापन

.विशेषण से भाववाचक

विशेषण          भाववाचक संज्ञा             विशेषण                     भाववाचक संज्ञा
सरल                      सरलता                            निपुण                              निपुणता

सुन्दर                     सुन्दरता                            मधुर                                मधुरता 

चतुर                      चतुरता                            रिक्त                                रिक्तता

निर्बल                     निर्बलता                          तीक्ष्ण                              तीक्ष्णता

सफल                     सफलता                           प्रवीण                              प्रवीणता

उदार                      उदारता                            वक्र                                वक्रता

वाचाल                   वाचालता                         सीतल                              सीतलता

कायर                     कायरता                           कातर                               कातरता

धीर                        धीरता                              मीठा                                मीठास

वक्र                        वक्रता                              खट्टा                                खटास

अच्छा                    अच्छाई                            बड़ा                                 बड़प्पन

बुरा                        बुराई                               छोटा                               छुटपन

भला                      भलाई                              तीखा                               तीखापन

ढीठ                        ढिठाई                              बाँका                               बाँकपन

नीचा                      निचाई                             लघु                                 लाघव

उँचा                       उँचाई                              साधु                                साधुत्व

लम्बा                     लम्बाई                             बूढ़ा                                 बुढ़ापा

मोटा                      मोटाई                              राँड                                 रँडापा

उचित                     औचित्य                            चिकना                             चिकनापन     

जँगली                    जंगलीपन                         बंध्या                               बंध्यात्व

गंभीर                     गंभीरता                           मूर्ख                                 मूर्खता

मूढ़                        मूढ़्ता                               आवश्यक                          आवश्यकता

४. क्रिया से भाववाचक

क्रिया           भाववाचक संज्ञा                   क्रिया                   भाववाचक संज्ञा
लेना                       लेन                                  कूदना                               कूद

देना                       देन                                  ठगना                               ठगी    

चलना                    चाल                                हँसना                               हँसी

चढ़ना                     चढ़ाई                               पूजना                               पूजा

उतरना                   उतराई                             लूटना                               लूट

रोना                      रुलाई                               खेलना                              खेल

सींचना                   सिंचाई                             थकना                              थकान

कमाना                   कमाई                              जीना                                जीवन

लिखना                   लिखाई                             उड़ना                               उड़ान

काटना                    कटाई                               बहना                               बहाव

दौड़ना                    दौड़                                 भिड़ना                             भिड़न्त

सजना                    सजावट                            चमकना                           चमक

बहना                     बहाव                               कोंधना                            कोंध

बनना                     बनावट                             चूकना                              चूक

मुस्कराना                मुस्कराहट                         भूलना                              भूल

पहचानना               पहचान                            गाना                                गान

चुनना                     चुनाव                              नहाना                              नहान       
    
मिलना                    मिलाप                            पहनना                             पहरावा

धोना                      धुलाई                              थिरकना                           थिरकन

रँगना                     रँगाई                               पालना                              पालन

हारना                    हार                                 बरसना                             बारिश

जीतना                   जीत                                बौखलाना                         बौखलाहट

रँगत                       रंगाई                               जागना                             जागरण

बोना                      बुवाई                               माँगना                             माँग

जाग्रत होना             जाग्रति                             कहना                              कहावत
                  

५.विस्मयादिबोधक से भाववाचक

वाह –वाह               वाह-वाही                         हा-हा                               हाहाकार
logo
Dictionary Logo
Facebook Page Twitter Page Google+ Page