विशेषणों की रचना


विशेषणों की रचना

कुछ शब्द मूल रुप से विशेषण होते है । कुछ विशेषण शब्दों की रचना निम्नलिखित शब्दों से की जाती है । 

१.सर्वनाम शब्दों से -  

सर्वनाम             विशेषण              सर्वनाम                        विशेषण
यह                         ऍसा                       कोई                                 कोई सा
वह                         वैसा                       कौन                                कौन सा
मै                          मुझसा, मेरा             आप                                 आप सा
जो                         जैसा
 
२.क्रिया शब्दों से      

क्रिया                       विशेषण                        क्रिया                विशेषण
पठ                                  पठित                               लड़ना                     लड़ाकू
लिखना                            लिखित                            निन्दा                     निन्दित
कहना                              कथित                              पूजा                       पूजनीय
पत                                  पतित                               वन्द                       वन्दनीय
अपमान                           अपमानित                        भागना                   भागने वाला
रखना                              रखवाला                           कल्पना                   कल्पित
पालना                             पालने वाला                      झगड़ा                    झगड़ालु

३.संज्ञा शब्दों से – 

(क)  ‘ई’ प्रत्यय लगाने से बने विशेषण 

गुण                                  गुणी                                धन                        धनी
जापान                             जापानी                            स्वदेश                    स्वदेशी
पाप                                 पापी                                विदेश                     विदेशी
लोभ                                लोभी                               स्वार्थ                     स्वार्थी
अनुभव                             अनुभवी                            अधिकार                 अधिकारी
उपयोग                            उपयोगी                           बाहर                      बाहरी

(ख) ‘ई’ और ‘य’ प्रत्यय लगाने से 

प्रान्त                                प्रान्तीय                   स्वर्ग                                स्वर्गीय
जाति                               जातीय                    राष्ट्र                                 राष्ट्रीय
भारत                               भारतीय                  स्थान                               स्थानीय 

(ग) ‘इक’ प्रत्यय लगाने से - 

वर्ष                                  वार्षिक                   नगर                                नागरिक
मास                                मासिक                   समाज                              सामाजिक
दिन                                 दैनिक                     संसार                               सांसारिक
सप्ताह                              साप्ताहिक                साहित्य                            साहित्यिक
पक्ष                                  पाक्षिक                   शब्द                                शाब्दिक
परिवार                            पारिवारिक             तत्व                                 तात्विक
इतिहास                           एतिहासिक              देव                                  दैविक
वेद                                  वैदिक                     नीति                                नैतिक
अर्थ                                 आर्थिक                    कल्पना                             काल्पनिक

(घ) ‘इत’ प्रत्यय लगाने से – 

कुसुम                               कुसुमित                  अंक                                 अंकित
तरंग                                तरंगित                   कथ                                 कथित

(च) ‘इम’ प्रत्यय लगाने से –
स्वर्ण                                स्वर्णिम                            रक्त                        रक्तिम

(छ) ‘नीय’ प्रत्यय लगाने से –
आदर                               आदरणीय                         पूजा                       पूजनीय 

(ज) ‘शाली’ प्रत्यय लगाने से –
भाग्य                               भाग्यशाली                        शक्ति                      शक्तिशाली

कुछ विशेषण

दिल्ली                              देहलवी                            गान                       गवैया
लखनऊ                            लखनवी                           इच्छा                     इच्छुक
पश्चिम                              पश्चिमी                            बाजार                    बाजारु
पूर्व                                  पूर्वी                                 दया                       दयालु
उत्तर                                उत्तरी                               रंग                         रंगीला
देश                                  देशी                                 कुल                        कुलीन
अग्नि                                आग्नेय                              चमक                     चमकीला
शौक                                शौकीन                             ॠण                       ऋणी
प्यास                               प्यासी                              भूख                       भूखा
मिठास                             मीठा                                विष                       विषैला


logo
Dictionary Logo
Facebook Page Twitter Page Google+ Page